Uitwonendencontrole studiefinanciering door onbevoegde controleurs
DUO controleert intensief studenten die een uitwonendenbeurs ontvangen. Daarbij maakt DUO gebruik van private bedrijven zoals Investiga en SV Land. Deze bedrijven maakten bij de uitvoering van de controle regelmatig gebruik van ZZP-ers. Dat laatste heeft DUO de das om gedaan.
In een serie uitspraken heeft de Centrale Raad van Beroep, het hoogste gerechtscollege dat over dit soort zaken oordeelt, grenzen gesteld aan de mogelijkheden om controletaken uit te besteden aan externe partijen. Het feit dat DUO voor de controle private bedrijven inschakelt kan bij de Raad nog net door de beugel, maar alleen voor zover die private bedrijven controleurs inzetten die bij hen in dienst zijn. Het inzetten van ZZP-ers is niet geoorloofd, omdat deze ZZP-ers niet in een rechtstreekse gezagsverhouding tot het betreffende bedrijf staan, waardoor de sturingsmogelijkheden onvoldoende verzekerd zijn. Dit doet ernstig afbreuk aan de zorgvuldigheid en de betrouwbaarheid van het onderzoek.
De consequenties hiervan zijn verstrekkend. Als een onderzoek is uitgevoerd door niet bevoegde controleurs, dan worden de resultaten van dat onderzoek beschouwd als onrechtmatig verkregen bewijs. DUO mag de rapportage dan niet gebruiken om een beslissing op te baseren. Dit geldt ook als het onderzoek is uitgevoerd door één bevoegde en één onbevoegde controleur. De bevoegdheid van de ene controleur dekt de onbevoegdheid van de andere niet.
Vaak vormt de rapportage van het huisbezoek in het kader in van de uitwonendencontrole de enige grondslag voor een herziening en terugvordering van studiefinanciering en het opleggen van een boete. Als deze grondslag komt te vervallen, omdat het onderzoek is verricht door één of meerdere onbevoegde controleurs, dan blijft er geen grondslag voor de beslissing over. In zo’n geval zal de rechter, als er beroep is ingesteld, de beslissing moeten vernietigen. Overigens kan DUO nog wel aanvullend bewijs overleggen in een procedure, bijvoorbeeld OV-reisgegevens waaruit zou kunnen afgeleid dat de student in een bepaalde periode hoofdzakelijk gebruik maakte van haltes in de buurt van zijn ouderlijk huis. Dan zal de rechter moeten beoordelen of dat bewijs op zichzelf voldoende is om de beslissing op te baseren.
Het is dus zaak om goed te kijken door wie het huisbezoek is uitgevoerd. Uit de rapportage valt echter niet altijd rechtstreeks af te leiden of de controleurs als ZZP-er het onderzoek hebben uitgevoerd. Bij twijfel is het raadzaam om bij DUO na te vragen in welke hoedanigheid de controleurs de controle hebben gedaan. DUO zal daarover openheid van zaken moeten geven, aangezien anders niet kan worden vastgesteld of de controle is uitgevoerd conform de wettelijke eisen. Daarbij is van belang om goed de bezwaar- en beroepstermijn van 6 weken in de gaten te houden. Als je de mogelijkheid wilt openhouden om de beslissing van DUO aan te vechten, zorg er dan voor dat er tijdig een bezwaar- of beroepschrift wordt ingediend.
Niet in alle gevallen, waarin sprake was van een huisbezoek door onbevoegde controleurs, zal de student bezwaar hebben aangetekend dan wel beroep hebben ingesteld. Als de termijn voor bezwaar en beroep inmiddels is verstreken, zou je nog een herzieningsverzoek kunnen indienen. Herziening is een lastiger route dan bezwaar en beroep, omdat DUO alleen bij nieuw gebleken feiten en omstandigheden zo’n verzoek inhoudelijk moet beoordelen. Of de rechtspraak van de Raad over de onbevoegdheid van controlerende ZZP-ers is te beschouwen als een nieuw feit, is nog de vraag. Maar het valt in ieder geval te proberen!
Marleen van Geffen